Szkoda pracodawcy a potrącenie z diet

W transporcie drogowym na porządku dziennym są szkody wyrządzane przez kierowców zawodowych swoich mocodawcom. Nie chodzi tu wyłącznie o tak często spotykane uszkodzenie ciągnika czy naczepy. Wielokrotnie dochodzi także do uszkodzenia ładunku (np. w wyniku nieprawidłowego mocowania bądź jego braku), a także strat spowodowanych niewłaściwą organizacją czasu pracy kierowcy czy wadliwą obsługą tachografu (kary pieniężne). Jako że kierowcy najczęściej nie są zbyt skorzy to pokrywania strat pracodawcy, właściciele firm wynajdują sposoby aby „przymusić” krnąbrnego pracownika do pokrycia strat.

O ile potrącenie z wynagrodzenia kwot stanowiących rekompensatę bez zgody pracownika jest w sposób oczywisty niedozwolone (art. 87 par. 1 Kp), to potrącenie z diet dla większości przedsiębiorców już nie jest takie oczywiste. Akceptacja tezy o możliwości potrącenia kwoty diet za szkody w mieniu pracodawcy znajduje odzwierciedlenie w treści wyroku Sądu Najwyższego z dnia 22 stycznia 2004 r. sygn.akt I PK 298/2003. Analiza obowiązujących uregulowań prawnych w zakresie postępowania z należnościami wynikającymi ze stosunku pracy prowadzi jednak do konkluzji, iż wartość zwrotu kosztów podróży służbowej również podlega ochronie, jednak na podstawie innych uregulowań prawnych. Przede wszystkim należy podkreślić, iż świadczenia przysługujące pracownikowi na pokrycie kosztów podróży służbowej (dieta + ryczałt noclegowy + inne koszty) nie stanowią wynagrodzenia za pracę (nie są jego jakimkolwiek elementem), lecz stanowią ryczałtową rekompensatę poniesionych kosztów związanych z podróżą. Kwestia dopuszczalności potrącenia przez pracodawcę wierzytelności z kwot nie będących wynagrodzeniem nie jest wprost uregulowana w Kp, zatem zastosowanie ma art. 300 Kodeksu pracy, w myśl którego w sprawach nieunormowanych przepisami prawa pracy do stosunku pracy stosuje się odpowiednio przepisy Kodeksu cywilnego, jeżeli nie są one sprzeczne z zasadami prawa pracy. Kodeks cywilny w art. 498 określa zasady potrąceń dla wierzytelności wzajemnych: gdy dwie osoby są jednocześnie względem siebie dłużnikami i wierzycielami, każda z nich może potrącić swoją wierzytelność z wierzytelności drugiej strony, jeżeli przedmiotem obu wierzytelności są pieniądze lub rzeczy tej samej jakości oznaczone tylko co do gatunku, a obie wierzytelności są wymagalne i mogą być dochodzone przed sądem lub przed innym organem państwowym.Dalsza lektura Kc prowadzi jednak do konkluzji, iż wierzytelności związane z dietami jednak nie mogą być potrącane. Zgodnie bowiem z art. 505 Kc nie mogą być umorzone przez potrącenie:

1. wierzytelności nieulegające zajęciu;
2. wierzytelności o dostarczenie środków utrzymania;
3. wierzytelności wynikające z czynów niedozwolonych;
4. wierzytelności, co do których potrącenie jest wyłączone przez przepisy szczególne.

Wykaz wierzytelności nieulegających zajęciu określony jest w przepisach art. 831 par. 1 pkt 1 Kodeksu postępowania cywilnego, zgodnie z którym nie podlegają egzekucji (…) sumy i świadczenia w naturze wyasygnowane na pokrycie wydatków lub wyjazdów w sprawach służbowych. Zatem koszty podróży służbowej są wierzytelnością przedmiotowo chronioną przez przywołane przepisy Kpc. Na marginesie należy dodać, iż w wyżej przywołanym art. 505 Kc wskazano, że wierzytelności z czynów niedozwolonych również nie mogą być umarzane przez potrącenie. W literaturze za czyn niedozwolony* uznaje się zdarzenie prawne, prowadzące do powstania obowiązku naprawienia szkody wskutek naruszenia dóbr majątkowych (np. własności) lub niemajątkowych (np. dóbr osobistych) powszechnie chronionych. Zatem większość zdarzeń skutkujących powstaniem szkody w mieniu pracodawcy z winy pracownika (tj. jego działania czy zaniechania) ma zasadniczo charakter czynu niedozwolonego. Do najczęściej spotykanych w transporcie czynów niedozwolonych zalicza się:

1. naruszanie przepisów regulujących czas jazdy, przerw i odpoczynków, wskutek czego pracodawca otrzymuje karę pieniężną,
2. naruszanie zasad uiszczania opłat drogowych, wskutek czego pracodawca otrzymuje karę pieniężną,
3. niestaranny wybór tras wskutek czego pracodawca ponosi stratę materialną w postaci przepału,
4. nieumiejętność operowania pojazdem wskutek czego pracodawca ponosi stratę materialną w postaci konieczności naprawa pojazdu i pokrycia kosztów zawyżonego spalania, zużycia eksploatacyjnego itp,
5. niewłaściwe operowanie ładunkiem wskutek czego pracodawca ponosi odpowiedzialność materialną przed dysponentem ładunku.

Pociągnięcie do odpowiedzialności finansowej kierowcy może odbyć się wyłącznie na zasadach określonych w art. 91 par. 1, 114, 115, 119, 122 oraz 124 par. 1 Kp. Reasumując na podstawie obowiązujących w Polsce przepisów prawa nie ma możliwości automatycznego potrącania wierzytelności z wynagrodzenia bez zgody pracownika. Ustalenie odszkodowania dla pracodawcy może nastąpić bądź przez zawarcie ugody między pracodawcą a pracownikiem, bądź na zasadach ogólnych (za pośrednictwem sądów powszechnych) – art. 91 par. 1 Kp.

KONKLUZJA: Pracodawca nie może bez zgody pracownika dokonywać jakichkolwiek potrąceń wierzytelności z kwot zwrotów kosztów podróży służbowej.

*http://kramarz.pl/?p=/pl/prawo/czyn_niedozwolony