Nowelizacja Kodeksu Pracy kosztowna dla transportu

W dniu 26 kwietnia 2023 roku weszła w życie obszerna nowelizacja Kodeksu pracy, wprowadzająca do polskiego porządku prawnego regulacje dyrektywy unijnej 2019/1152 z dnia 20 czerwca 2019 r. w sprawie przejrzystych i przewidywalnych warunków pracy w Unii Europejskiej oraz dyrektywy 2019/1158 z dnia 20 czerwca 2019 r. w sprawie równowagi między życiem zawodowym a prywatnym rodziców i opiekunów.

Chociaż nowelizacja ma charakter ogólny i obejmuje zasadniczo wszystkie grupy zawodowe, to w odniesieniu do transportu drogowego będzie ona niosła szczególnie istotne, a niekiedy bolesne dla przewoźników skutki, zarówno organizacyjne jak i finansowe. Oto najistotniejsze w aspekcie prowadzenia działalności transportowej regulacje:

• WYPOWIEDZENIE UMOWY NA CZAS OKREŚLONY Z PODANIEM PRZYCZYNY – dotychczas taki obowiązek obejmował wyłącznie umowy na czas nieokreślony. W przypadku innych umów pracodawca wedle własnego uznania mógł wypowiadać umowy nie wskazując przyczyny. Zgodnie z nowelizacją pracownik z którym wypowiedziano umowę bez podania przyczyny bądź podając przyczynę pozorną, będzie uprawniony do dochodzenia odszkodowania i, w niektórych przypadkach, będzie mógł się ubiegać o przywrócenie do pracy.
• ZNACZNE ROZSZERZENIE ILOŚCI INFORMACJI W UMOWIE O PRACĘ – dotychczasowe wymagania związane z treścią umowy o pracę były dość ubogie; zwykle umowa zawierała wynagrodzenie, stanowisko, czas zatrudnienia i wymiar etatowy. Od wejścia w życie nowelizacji umowa będzie zawierała co najmniej 17 obligatoryjnych informacji, dotyczących między innymi zasad naliczania wynagrodzenia, procedur szkoleniowych, normach czasu pracy i odpoczynku, miejsce odprowadzania składek itd.
• DOPUSZCZALNOŚC PRACY U WIELU PRACODAWCÓW – przewoźnicy zawierają zwykle w umowie o pracę niedopuszczalność pracy w tym samym czasie dla innego przewoźnika. Jest to zrozumiałe ze względów zarówno bezpieczeństwa (wymuszenie należytego odpoczynku) oraz ze względów organizacyjnych (ochrona norm aktywności poprzez uniemożliwienie wykorzystania dopuszczanego czasu pracy / jazdy u innego pracodawcy). Zgodnie z nowelizacja taki zapis będzie niedopuszczalny. Zakaz konkurencji nadal będzie mógł być stosowany ale wyłącznie na zasadach określonych w art. 101¹ 1 Kp, czyli na podstawie odrębnej umowy o zakazie konkurencji. Umowa taka musi być sporządzona na piśmie pod rygorem nieważności.
• SZKOLENIA PŁATNE PRZEZ PRACODAWCĘ – nowelizacja wprowadziła nowy art. 94¹³, zgodnie z którym jeżeli obowiązek pracodawcy przeprowadzenia szkoleń pracowników niezbędnych do wykonywania określonego rodzaju pracy lub pracy na określonym stanowisku wynika z postanowień układu zbiorowego pracy lub innego porozumienia zbiorowego, lub z regulaminu, lub przepisów prawa, lub umowy o pracę oraz w przypadku szkoleń odbywanych przez pracownika na podstawie polecenia przełożonego, szkolenia takie odbywają się na koszt pracodawcy oraz, w miarę możliwości, w godzinach pracy pracownika. Czas szkolenia odbywanego poza normalnymi godzinami pracy pracownika wlicza się do czasu pracy.
• WIĘCEJ NIESPODZIANEK W TRASIE – pracownik w trybie nowego art. 148¹ Kodeksu pracy będzie mógł „zejść” z pojazdu w każdym miejscu lub czasie, o ile powoła się na „Zwolnienie od pracy z powodu siły wyższej”. Zgodnie z powyższym przepisem pracownikowi przysługuje w ciągu roku kalendarzowego zwolnienie od pracy, w wymiarze 2 dni albo 16 godzin, z powodu działania siły wyższej w pilnych sprawach rodzinnych spowodowanych chorobą lub wypadkiem, jeżeli jest niezbędna natychmiastowa obecność pracownika. W okresie tego zwolnienia od pracy pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia w wysokości połowy wynagrodzenia.

O sposobie wykorzystania w danym roku kalendarzowym zwolnienia od pracy decyduje pracownik w pierwszym wniosku o udzielenie takiego zwolnienia złożonym w danym roku kalendarzowym. Oznacza to, że pracownik – kierowca może w każdej chwili zadecydować o konieczności skorzystania ze zwolnienia od pracy z powodu siły wyższej, a pracodawca nie ma żadnego narzędzia prawnego pozwalającego na udzielenie odmowy do takiego wniosku.

• URLOP OPIEKUŃCZY – Z DNIA NA DZIEŃ – nowy rodzaj „urlopu” zgodnie z art. 173¹ nowelizacji: Pracownikowi przysługuje w ciągu roku kalendarzowego urlop opiekuńczy, w wymiarze 5 dni, w celu zapewnienia osobistej opieki lub wsparcia osobie będącej członkiem rodziny lub zamieszkującej w tym samym gospodarstwie domowym, która wymaga opieki lub wsparcia z poważnych względów medycznych.

Za członka rodziny uważa się syna, córkę, matkę, ojca lub małżonka. Jest to dodatkowe 5 dni wolnego, niezależne od urlopu wypoczynkowego. Co istotne, także w tym przypadku pracodawca nie ma możliwości „zablokowania” tego urlopu; warunkiem jest wyłącznie przekazanie pracodawcy oświadczenia woli / wniosku najpóźniej dzień przed udaniem się na urlop opiekuńczy (nawet, jeśli kierowca jest w danym dniu za granicą). Przepis pozwala na dowolność interpretacji pojęcia „poważne względy medyczne”. Urlop opiekuńczy jest bezpłatny. Należy jednak pamiętać, że oprócz tego pracownikowi przysługuje do dwóch płatnych dni wolnego na opiekę nad dzieckiem (do 14 roku życia).