Kary ITD za tacho bez podstawy prawnej

Inspekcja transportu drogowego bez wątpienia posiada szerokie uprawnienia kontrolne. Lista aktów prawnych na podstawie których ITD może kontrolować i nakładać kary, zawarta w art. 4 pkt 22 ustawy o transporcie drogowym jest bardzo szeroka. Niestety tak duży zakres uprawnień bywa czasem zgubny  –  w gąszczu setek aktów prawnych, zarówno krajowych jak i międzynarodowych zdarzają się czasem zasadnicze zmiany, które pozostają przez kontrolerów niezauważone. Inaczej ujmując niektórzy inspektorzy w swojej codziennej walce o zaspokojenie „niezaspokojonego” interesu Skarbu Państwa często nie sprawdzają, czy przepisy, na podstawie których organ nakłada karę są ważne, tj. obowiązują w dacie popełnienia wykroczenia. W przeszłości temat nielegalnych kar dotyczył w szczególności obowiązującej w Polsce nieaktualnej umowy AETR czy ATP, jednak ilość nielegalnie wszczętych postępowań była znikoma w stosunku do wszystkich procedur kontrolnych ITD.

Niestety (dla ITD) w dniu 2 marca 2015 roku (niemal 6 miesięcy temu) weszło w życie kilka istotnych artykułów rozporządzenia 165/2014 w sprawie tachografów stosowanych w transporcie drogowym (…). Z pozoru nieznaczna zmiana zasad rejestracji okresów aktywności powoduje, iż duża część kar pieniężnych nakładana przez ITD od dnia 2 marca 2015 roku jest wprost nielegalna. Aby jednak zrozumieć problem należy wskazać, co tak naprawdę zmieniło wejście (w części) w życie rozporządzenia 165/2006.

Przede wszystkim należy zauważyć, że zasady rejestracji okresów aktywności (w skrócie: zasady eksploatacji tachografów) określone były głównie w art. 15 rozporządzenia Rady (EWG) nr 3821/85. Inspekcja transportu mogła kontrolować, w jaki sposób kierowca (lub przedsiębiorca) eksploatuje urządzenie rejestrujące, ponieważ w zakresie uprawnień inspekcji określonym w art. 50 pkt 1 lit. a w związku z art. 4 pkt 22 ustawy o transporcie drogowym  wymieniono rozporządzenie 3821/85. W dniu 2 marca 2015 roku weszło w części w życie rozporządzenie 165/2014, którego art. 34 dotyczy zasad obsługi tachografów. Problem w tym, iż do chwili obecnej polski ustawodawca nie zmienił (nie rozszerzył)  w ustawie o transporcie drogowym zakresu uprawnień kontrolnych Inspekcji o przepisy wskazanego rozporządzenia. Inaczej ujmując, każde naruszenie przepisów rozporządzenia 165/2014 nie może być podstawą do ukarania przewoźnika. Reasumując w chwili obecnej Inspekcja Transportu Drogowego nie ma podstawy prawnej do karania za następujące naruszenia:

1. Jazda bez karty kierowcy lub wykresówki w tachografie (art. 34 pkt 1 rozporządzenia 165/2014),
2. Używanie brudnych lub uszkodzonych wykresówek (art. 34 pkt 2 rozporządzenia 165/2014),
3. Nieprawidłowe wykonanie zapisu manualnego na wykresówce lub karcie kierowcy (art. 34 pkt 3 rozporządzenia 165/2014),
4. Niewłaściwe operowanie kartami w przypadku jazdy w załodze dwuosobowej (art. 34 ust. 4 rozporządzenia 165/2014),
5. Nieprawidłowe operowanie przełącznikiem wyboru aktywności przy urządzeniu rejestrującym (art. 34 ust. 5 rozporządzenia 165/2014),
6. Niewypisanie wymaganych danych na wykresówce (art. 34 ust. 6 rozporządzenia 165/2014),
7. Niewłaściwe wpisywanie kraju rozpoczęcia i zakończenia zmiany w pamięci tachografu cyfrowego (art. 34 ust. 7 rozporządzenia 165/2014),

Przewidując działania inspekcji w przyszłości, zmierzające do pozornego zalegalizowania wydanych bezprawnie decyzji o nałożeniu kar pieniężnych, z dużym prawdopodobieństwem graniczącym z pewnością mogę stwierdzić, iż organ będzie powoływał się na treść art. 47 rozporządzenia 165/2014, zgodnie z którym odesłania do uchylonego rozporządzenia 3821/85 uznaje się za odesłania do niniejszego rozporządzenia 165/2014. Jednakże wspomniany art. 47  rozporządzenia byłby „kołem ratunkowym” dla ITD gdyby nie fakt, iż zgodnie z art. 48 rozporządzenia przepis art. 47 wchodzi w życie dopiero w dniu 2 marca 2016 roku – zatem w chwili obecnej jest uregulowaniem martwym.

Należy zauważyć, iż powyższe argumenty mogą stanowić przesłankę do skutecznego odwołania bądź unieważnienia decyzji nawet po jej uprawomocnieniu się – zgodnie bowiem z art. 156 § 1 Kpa organ administracji publicznej stwierdza nieważność decyzji, która wydana została bez podstawy prawnej lub z rażącym naruszeniem prawa.

Należy dodać, iż polski ustawodawca od dawna pracuje nad zmianą ustawy o transporcie drogowym. Dokument sejmowy pod numerem UC162 zawiera szereg zmian do ustawy, jednak o rozporządzeniu 165/2014 całkowicie zapomniano. Z wielką niecierpliwością oczekuję wyjścia ITD z powyższego impasu. Znając zasady działania ITD nie sądzę, aby łatwo zrezygnowali z milionów nielegalnie (w mojej ocenie) nałożonych kar pieniężnych. Ponieważ uważam, że powyższy błąd jest istotnym błędem działania organu jako całości, do NIK-u zostanie ze strony Stowarzyszenia SPFT skierowany odpowiedni wniosek o wszczęcie szczegółowej procedury kontrolnej która będzie zmierzała do wykazania, ile decyzji nakładających karę na przewoźników zostało wydanych na podstawie rozporządzenia 165/2014.

Na marginesie pragnę dodać, iż powyższe wady działań ITD zostają po raz pierwszy w Polsce ujawnione przez prawników naszej kancelarii na witrynach internetowych CSK i Stowarzyszenia SPFT – co dowodzi, że czasem naprawdę „stajemy na głowie” aby wybronić współpracujących z nami przewoźników.